Araç Değer Kaybı Nedir?
Trafik kazası sonucu zarar gören araçlar, eski halinden farksız olacak şekilde onarılsa dahi TRAMER kayıtlarına hasarlı araç olarak geçecek ve değer kaybı yaşayacaktır.
Araç değer kaybı, meydana gelen bir kaza sonrası onarılan aracın ikinci el piyasa fiyatına göre değer kaybetmesidir. Kazanın ardından tamir edilen aracın onarımı her ne kadar eksiksiz yapılsa bile, arabanın satış fiyatı kazadan önceki satış fiyatından daha düşük olacaktır. Kaza yaparak hasar gören bir araç, onarıldıktan sonra hasarın derecesine göre değer kaybı yaşar. Değer kaybını karşılayacak taraf ise, kazada tamamen kusurlu ya da diğer sürücüye nazaran daha kusurlu olan taraftır.
ZMMS’na göre sigortacı, kazada kusuru olan araç sahibiyle ve sürücüsüyle birlikte müteselsilen sorumludur. TTK madde 1409’a göre kusurlu olan tarafın trafik sigortası hasarı ve değer kaybını telafi etmekle yükümlüdür. KTK madde 85’e göre göre motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olur.
Araç Değer Kaybı Kimden Talep Edilir?
Araçta meydana gelen değer kaybı talep edebilmemiz için karşı tarafın tam kusurlu veya %50 veya %25 oranında kusurlu bulunması gerekmektedir. Kusur değerlendirmesi uygulamada genellikle taraflara %50-%50 veya %0%-100 şeklinde belirlenmektedir. %25-%75 oranlama artık pek rastlanılmamaktadır. Araçta kaza nedeniyle meydana gelen değer kaybından araç sürücüsü, araç maliki ve kusurlu aracın Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigorta (KMAZMS-Trafik Sigorta) poliçesini düzenleyen sigorta şirketi müştereken ve mütelsilen sorumludur. Söz konusu talep için kazaya sebep olan kusurlu aracın Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigorta (KMAZMS-Trafik Sigorta) poliçesini düzenleyen sigorta şirketine başvurulmalıdır. Burada önem arz eden husus kusurlu araç malikinin ZMMS poliçesinin bulunduğu sigorta şirketinin zarardan sorumluluğu kaza tarihinde belirlenmiş olan teminat limiti ile sınırlıdır. Müteselsil sorumluluk söz konusu olduğundan 6098 sayılı Borçlar Kanunu madde 168’e göre zarar görenin istediği borçluya başvurma hakkı vardır. Bu halde teminat limitinin yetmediği durumlarda bakiye zarar kusurlu araç sahibi, işletene veya araç sürücüsünden talep edilebilir.
Araç Değer Kaybı Talep Etmenin Şartları Neler?
– Kazaya en az iki araç karışmış olmalıdır. Herhangi başka bir aracın kazaya karışmadığı tek başınıza yaptığınız kazalarda değer kaybı talep etme hakkınız yoktur.
– Meydana gelen kazada %100 kusurlu bulunmuş olmamanız gerekir. (Trafik kazası kusur oranına itiraz ederek kusur durumunun lehinize değişmesi halinde değer kaybı talebinde bulunabilirsiniz.)
– Aracın kaza öncesi ya da sonrasında ağır hasar kaydı ya da pert kaydı olmaması gerekmektedir.
– Aracın başka bir trafik kazası nedeniyle meydana gelen hasarının değer kaybı talep edilecek hasarı ile aynı bölgeden olmaması gerekmektedir. Örneğin aracınız kaza sebebiyle daha önceden sağ kapısı değişmiş ve TRAMER kayıtlarına işlenmişse daha sonra yine sağ kapıdan yaşayacağınız kazada değer kaybı talebinde bulunmazsınız.
– Kaza tarihinden itibaren en geç 2 yıl içinde başvuru yapılmaması durumunda değer kaybı hakkı kaybedilir.
Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?
Bu hesaplama yapılırken pek çok farklı kriter esas alınır. Bunlar ; aracın üretim yılı, marka ve model bilgisi, hasar geçmişi, kilometresi, trafiğe çıkış tarihi, ikinci el değeri, değişen parçaların önemi, boya işlemi, işlem gören parça sayısı, onarım yapan yerin yetkili servis olup-olmaması gibi unsurlar birlikte değerlendirilerek aracın kazadan önce ikinci el piyasasındaki değeri ile kazadan sonraki ikinci el piyasa değeri arasındaki farka göre araç değer kaybı hesaplanır.
Ticari Kazanç Kaybı nedir?
Çift taraflı trafik kazalarında, aracı hasara uğrayan araç sahibi, tamir süresi boyunca bazı hallerde Kazanç kaybı da yaşama durumu söz konusudur. Kazanç kaybı, ticari amaçlarla kullanılan araçların kaza sonucu tamirde geçirdiği süre boyunca kullanılamaması veya işletilememesi sebebiyle yaşanan maddi kayıptır. (Ticari araçlar taksi, servis, otobüs, dolmuş vs.)
Ticari Kazanç Kaybı Sigortadan Talep Edilebilir mi?
Ticari kazanç kaybı karşı tarafın trafik sigortalarından talep edilemez. Ticari kazanç kaybı kazada kusuru bulunan diğer aracın ruhsat sahibinden, işletenden veya araç sürücüsünden talep edilebilir. Kazada kusursuz olmak şart değildir. Kusurun tamamı ticari araç sahibinde olmadığı sürece talepte bulunulabilir. Karşı taraf sürücüsünün Genişletilmiş Kaskosu bulunması halinde ticari kazanç kaybı ilgili kasko şirketinden talep edilebilir. Bunun için kasko poliçesinin detaylı olarak incelenmesi ve ticari kazanç kaybına ilişkin klozun var olup olmadığı incelenmelidir.
Ticari Aracın Kazanç Kaybı Nasıl Hesaplanır?
Açılan davada kaza ile ilgili tüm hasar dosyası, başta tamir süresini gösteren evrak ve kaza tespit tutanağı olmak üzere dava dilekçesine ek olarak sunulmalıdır. Mahkeme bilirkişiden veya gerekli görüldüğü takdirde ilgili meslek kuruluşlarından görüş sorabilir. Ticari kazanç kaybı belirlenirken zorunlu giderler kazanç kaybından düşülmek zorundadır. Örneğin yakıt parası gibi zorunlu giderler düşülerek kazanç kaybı miktarı tespit edilmelidir. Aksi takdirde ticari kazanç kaybına uğrayan kişi için sebepsiz zenginleşme hükümleri devreye girecektir.
“Davacı vekili dava dilekçesi ile, aracı tamir süresince çalıştırılmaması nedeniyle uğradıkları kazançkaybını da talep etmiş, bilirkişi aracın serviste kaldığı süreyi esas alarak 27 gün çalışamadığını kabul etmiş ve 2.700.000.000TL kazanç kaybı belirlemiştir. Ancak kazanç kaybı belirlenirken, davacının aracını çalıştırmaması nedeniyle zorunlu giderleri olan yakıt ve amortisman vs. masrafları yapmadığı dikkate alınarak bu miktarın mahsubu ile net kazanç kaybının tespit edilmesi gerekir. Mahkemece yapılacak iş; bilirkişiden bu hususta ek rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi isabetli görülmemiştir.” (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2006/5225 Esas, 2006/8352 Karar)
Araç Mahrumiyet Bedeli (İkame Araç Tazminatı) nedir?
Bir trafik kazası meydana geldiğinde aracımızın hasar ve değer kaybı tazminatlarının yanında araç mahrumiyeti tazminatı diğer adıyla araçtan yoksun kalma tazminatını da talep etme hakkımız bulunmaktadır. Şöyle ki; kusurlu eylemiyle karşı tarafa zarar veren ve örneğin tamir süresince aracı kullanamamasına yol açan kişi araçtan yoksun kalma tazminatı ödemekle yükümlüdür. Öncelikle TBK’ nın 49/1. maddesine göre; “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür”. Aynı zamanda Karayolları Trafik Kanunu’nun 85/1. maddesine göre; “Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar”.
Genel ve özel olarak nitelendirebileceğimiz kanun maddelerinden hareketle kişi, kusurlu olarak başka bir kişinin aracına bir zarar verdiğinde aracın belli bir süre kullanılamaması durumu oluştuğundan kusurlu kişi bunu tazmin etmekle yükümlüdür. Aracı hasar gören kişi; aracının tamir süresince taksi kullanmış olabilir, araç kiralamış olabilir ya da herhangi bir şekilde ulaşımını sağlamış olabilir. Önemli olan kişinin kusursuz veya daha az kusurlu olması ve buna rağmen aracından mahrum kalmış olmasıdır. Ayrıca hasar ve değer kaybı tazminatları trafik sigortası kapsamındayken araç mahrumiyeti tazminatı Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası (Trafik Sigortası) kapsamına girmez, kapsam dışı hallerden sayılır. Kaza sonrasında kişinin kasko sigortası sözleşmesinde buna ilişkin bir madde bulunması halinde ikame araç verilebilmekte ise de bu durum yaygın değildir.
Araç Mahrumiyet Bedeli (İkame Araç Tazminatı) nasıl hesaplanır?
Araç mahrumiyeti tazminatının hesabı ise hasar gören aracın günlük ikame (kiralama) bedeli ile onarımda kaldığı gün sayısı çarpılarak elde edilir. Örnek olarak, onarım süresi 14 gün ve ikame araç bedeli 1.000 TL olan bir araç için araç mahrumiyet tazminatı 14X1.000 = 14.000 TL olarak hesaplanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus ise onarım süresidir. Tazminat hesaplanırken hakkaniyete uygun şekilde “makul onarım süresi” dikkate alınmaktadır. Mahkeme somut olarak aracın kaç günde onarıldığını değil, aracın ne kadar sürede onarılabileceğini dikkate almaktadır. Yargıtay içtihatları gereği sorumluluk makul onarım süresi kadardır. Bu süre her somut olaya göre bilirkişi tarafından hesaplanmaktadır. Kaza sonrası aracın onarımı dış etkenlerden dolayı olması gerekenden uzun sürebilir. Fakat bu durumda fazlalık süreler kusurlu sürücüye yükletilemez.
Bu tazminat kalemi için illa ki ikame bir araç kiralamış olmanız zorunlu değildir aracınızın makul süredeki onarımı nedeniyle aracınızdan mahrum kaldığınız ve zarara uğradığınız açıktır. Dolayısıyla aracınız makul tamirat süresi boyunca mahrum kalmanız nedeniyle kazaya uğrayan aracınızın dengi bir araç kiralamışsınız gibi tazminat alacağı hakkınız bulunmaktadır.
Hasar Farkı Bedeli Nedir? (Orjinal parça kullanılmaması halinde)
Hasar gören aracın onarımının orijinal parçalar yerine yan sanayi, eşdeğer veya çıkma parçalarla yapılması neticesinde orijinal parçalarla onarım bedeli arasındaki farka hasar farkı denir. Başka bir ifadeyle orijinal parça fark bedeli de denilmektedir.
Örneğin, aracınızın ön tampon parçasının orijinal fiyatının kdv hariç 7.500 TL olduğunu varsayalım. Sigorta şirketi aracınıza 4.000 TL tutarında yan sanayi bir ön tampon takmış olsun. Buradaki hasar farkı, 7.500 – 4.000 TL = 3.500 TL dir. Sigorta şirketi orjinal parça kullanmayarak burada 3.500 TL haksız kazanç elde etmiş olacaktır. Bu sebeple aracınızın tamirinde eğer orjinal parça kullanılmamışsa hak sahibi olarak sigorta şirketinden bu bedeli isteme hakkınız vardır.
