İlamsız İcra Takibi Nedir?
İlamsız icra takibi, alacaklının alacağını mahkeme kararına dayandırma zorunluluğunun olmadığı bir icra takip türüdür. İlamsız icra davası açabilmek için mahkemeden belge almaya gerek yoktur. İlamsız icra takibi sözleşme, fatura vb bir belgeye dayanabileceği gibi herhangi bir belge olmaksızın da açılabilir. Bunun için pek çok kişi ve şirket, ilamsız icra yolunu tercih eder. Ancak pek tabi olarak borçlunun gelen ödeme emrine karşı yasal itiraz hakkı vardır. İtiraz edilmesi halinde alacaklı olduğunu iddia eden taraf itirazın iptali davası açmak durumunda kalacaktır. İlamlı icra ile ilamsız icra arasındaki en büyük fark mahkeme kararının var olması nedeni ile ilamlı icrada itiraz kurumunun olmamasıdır. Borçlu ilamlı icra takibinde borcunun olmadığı itirazında bulunamaz. İlamlı icrada itirazın yargılama aşamasında yapılması gerekir. İlamdan sonra icra aşamasında itiraz yapılamaz.
İlamsız İcranın Çeşitleri Nelerdir?
Şirketler veya şahıslar bazı durumlarda borç verdikleri kişilerden verdikleri borcu geri alamayabilirler. Böyle durumlarda alacaklarını alamayan şahıs veya şirketler ilamsız icra seçeneğine başvurabilir. İlamsız icrada alacaklının alacağını mahkeme kararına dayandırma zorunluluğu yoktur. Bu yüzden daha sık tercih edilir. Ayrıca daha işlevsel görülür. İlamsız icra takibi kendi içinde çeşitlere ayrılmaktadır. Bunlar;
- Genel Haciz Yolu ile Takip: Genel haciz yoluyla takip, para ve teminat alacakları için başvurulabilen ve takibin başlaması için herhangi bir belgeye ya da ispat aracına gereksinim olmayan ilamsız takip yoludur.
- Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu ile Takip: Elinde kambiyo senedi bulunan alacaklının başvurabileceği özel bir ilamsız icra yoludur.
- Kiralanan Taşınmazların Tahliyesi Yolu ile Takip: Kira bedelinin ödenmemesi veya süresinin sona ermesi durumunda başvurulabilen bir ilamsız takip türüdür.
- Abonelik Sözleşmesine Özgü Haciz Yoluyla Takip: 2018 yılında 7155 sayılı kanun abonelik sözleşmesinden kaynaklanan alacaklar için özel bir ilamsız icra takip türü olarak hukukumuza girmiştir.
İlamsız İcra Takibi Basamakları
İlamsız icra takibinin yapılabilmesi için yapılması gereken bazı işlemler vardır. Bu işlemler sırasıyla yapılmalıdır. İlamsız icra takibine, alacaklının takip talebi ile başlanır. Alacaklı, yetkili icra dairesine giderek talebini bildirir. Bununla birlikte borçluya ödeme emri tebligatı gönderilir.
İcra müdürlüğü tarafından düzenlenerek borçluya gönderilen bu belgelerde aşağıdaki bilgiler gösterilir:
- Alacaklının adı, adresi
- Borçlunun adı, adresi
- Borç miktarı
- İşleyecek faiz oranı
- Faiz başlangıç tarihi
- Ödeme/İcra Emri Neden Gönderilir?
İcra müdürlüğü size bu belgeyi göndererek yasal haklarınızı kullanmanız için süre tanımış olur. Eğer borcunuz yoksa borç miktarı doğru değilse, önceden ödediğiniz borç tekrar isteniyorsa yasal haklarınızı kullanarak takibi durdurabilirsiniz.
Gönderilen tebligata uygun şekilde ödeme yapmayan kişiler veya süresinde itirazda bulunmayanlar için haciz işlemi uygulanır. Borçluya ait malvarlıkları haczedilir. Haczin gerçekleşmesiyle birlikte alınan mallar açık artırmayla satılır. Bütün bu işlemler sona erdikten sonra alacaklı, alacağına kavuşur. İlamsız icra takibinin basamakları hiçbir icra dairesinde değişmez. Bütün icra daireleri bu işlemleri sırası ile uygulamakla yükümlüdür.
İlamsız İcra Takibine İtiraz Nasıl Yapılır ?
Borçlu 7 gün içerisinde borca itiraz edebilir. İtiraz süresi içerisinde yapılmışsa icra takibi durur. Bu aşamada alacaklı ya da vekili 1 yıl içerisinde görevli mahkemede itirazın iptali davası açma hakkına sahiptir. İtirazın iptali davasında borcun esasına girilir ve yargılama neticesinde davanın kabulüne karar verilirse, itirazla duran takip kesinleşir ve kaldığı yerden devam eder. Dava açılmazsa ya da açılsa dahi reddedilirse, açılan icra takibi 1 yılın sonunda kendiliğinden düşer.
Bu itiraz bazen yetkiye bazen faize bazen borcun kendisine yönelik olabilir. Nasıl ki ilamsız icra takibinde alacaklı olduğunu iddia eden şahıs hiçbir belgeye ihtiyaç duymadan icra takibi başlatıyorsa karşı tarafta belgeye ihtiyacı olmadan bu takibe itirazda bulunabilir. Ayrıca ilamsız icra takibine kısmi itirazda mümkündür. Bu noktada bilinmesi gereken borcun itiraz edilen kısmı için icra takibi durur. Geri kalan kısmı içinse icra takibi devam eder.
İlamsız İcra Takibi Yetki İtirazı
Borçlunun ödeme emrine itirazı ile icra takibi durmuş ise takip alacaklısının da bazı hakları vardır. Alacaklı 6 ay içerisinde icra mahkemesine başvurup itirazın kaldırılmasını isteyebilir ya da 1 yıl içerisinde genel mahkemelerde itirazın iptali davası açabilir. Genel haciz yoluyla takip, alacaklının takip talebi ile başlar. Bu takip talebi üzerine icra dairesi borçluya bir ödeme emri gönderir. Borçlu ödeme emrine itiraz etmez veya itiraz edip de itirazı bertaraf edilirse, takip kesinleşir.
Borçlunun itirazı haklı bulunursa, takip bu aşamada sona erer. Takip kesinleşir. Borçlu buna rağmen borcunu ödemezse, borcunu ödemeye yetecek malları alacaklının talebi ile haczedilir ve yine alacaklının talebi ile satılır. Takip konusu alacak ödenir. Genel haciz yoluyla takipte, alacaklının elinde herhangi bir belge bulunması da şart değildir. Borçludan herhangi bir şekilde alacağı olmayan bir kişi dahi bu yola başvurabilir.
İlamsız icra takibinde yetki kamu düzenine ilişkin olmadığı için icra dairesi kendiliğinden yetkisizlik kararı veremez. Bu nedenle tarafların yetki itirazında bulunması gereklidir. Yetki itirazı icra dairesine yapılır. Yetki itirazı, ödeme emrine itiraz süresi olan 7 gün içinde yapılmalıdır. Son olarak borçlu yetki itirazında bulunurken yetkili icra dairesini göstermelidir. Aksi takdirde yetki itirazı geçersiz olur. (HMK 19/2. Madde)
- İcra Mahkemesinde yetki itirazı kabul edilirse: İcra mahkemesi yetki itirazını inceler. İcra Mahkemesi borçlunun yetki itirazını kabul ederse icra dosyasının borçlunun yetki itirazında gösterdiği icra dairesine gönderilmesini ister. Yetkisiz icra dairesi, bu istem üzerine dosyayı yetkili icra dairesine gönderir. Yetkili icra dairesi borçluya yeni bir ödeme emri gönderir.
- İcra Mahkemesinde yetki itirazı kabul edilmezse: İcra mahkemesi, yetki itirazını haksız bulursa (yani icra dairesini yetkili bulursa) ikili bir ayrım yapmak gerekir. Borçlu salt (yalnızca) yetki itirazında bulunmuş ve icra mahkemesi itirazı haksız bulmuşsa yetki itirazının kaldırılmasına (reddine) karar verir. Bu kararla itiraz ortadan kalkar; icra takibi kesinleşir ve alacaklı haciz isteyebilir (İİY m. 78). Borçlu hem yetkiye hem de esasa (imzaya ve/veya borca) itiraz etmiş icra mahkemesi yetki itirazını haksız bulmuşsa yetki itirazının reddine karar verir ve esasa yönelik itirazların incelenmesine geçer.
İlamsız İcra Takibinde Yetkili İcra Müdürlüğü Neresidir ?
İlamsız icra takiplerinde yetkili icra müdürlüğü, İİK md.50’nin atfı gereğince 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’ndaki yetki kurallarına göre belirlenir. Başlatılacak olan ilamsız icra takibi yetkili icra müdürlüğü HMK md.6 gereğince borçlunun yerleşim yerindeki icra müdürlüğüdür. Eğer birden fazla borçluya karşı takip yapılmakta ise borçlulardan birinin yerleşim yeri icra müdürlüğünde de takip başlatılabilir (HMK m.7).
Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayan kişilerin yetkili icra daireleri Türkiye’de bulunan mutad meskeninin bulunduğu yer icra mahkemesidir. İcra dairesinin yetkisi kamu düzenine ilişkin değildir. Bu sebeple icra dairesi yetkisiz olduğunu kendiliğinden gözetmez. Borçlunun icra dairesinin yetkisiz olduğunu kendisine gönderilen ödeme emri üzerine itiraz yolu ile ileri sürmesi gerekmektedir. Süresi içerisinde yetki itirazı ileri sürülmez ise, icra dairesi tüm takip için yetkili hale gelir.
Yetki itirazında bulunan tarafın, itirazında yetkili icra dairesini doğru olarak göstermesi gerekir. Aksi halde yetki itirazı reddedilir. İcra dairesinin yetkisi hakkındaki kurallar kesin yetki kuralları olmadığından, icra dairesinin yetkisi hakkında da yetki sözleşmesi yapılabilir. Yetki sözleşmesi Hukuk Muhakemeleri Kanununun 17. Maddesinde düzenlenmiştir. Tacirler ve kamu tüzel kişileri aralarındaki uyuşmazlıklar hakkında yetki sözleşmesi vesilesiyle bir veya birden fazla icra dairesini yetkili kılabilirler.
İlamsız İcra Takibinde Borca İtiraz
Borçlu olduğu düşünülen kişinin kendisi adına başlatılan icra takibine itirazı borca itirazı oluşturur. Borçlu olduğu iddia edile bu kişinin itirazında herhangi bir belgeye dayanması gerekmemektedir. Böylece alacaklı olduğunu iddia eden kişiye karşı tanınan kolaylık borçluya da tanınmıştır. Kendisine ödeme emri tebliğ edildiğinden itibaren 7 gün içerisinde borçlu konumundaki kişi icra dairesine itirazını yapmalıdır. Böylece ilamsız icra takibi başka hiçbir şeye ihtiyaç olmadan durdurulur.
Borçlu bu borca kısmi itirazda da bulunabilme hakkına sahiptir. Borcun tamamının muaccel olmadığı ya da borcun bir kısmının daha önce ödendiği gibi gerekçelerle borca kısmi itirazda bulunulabilir. Borca kısmi itiraz halinde itiraz edilen kısım için takip durur. Borca itirazdan farklı olarak kısmi itirazın açık ve anlaşılır bir şekilde belirtilmesi gerekir. Borçlu borcun ne kadarlık kısmına itiraz ettiğini açıkça belirtmelidir.
İlamsız İcra Takibinde Faize İtiraz
Alacaklı olduğunu iddia eden şahıs karşı tarafa hiçbir belgeye ihtiyaç duymaksızın ilamlı icra takibi başlatabilir. Bu ilamlı icra takibiyle beraber borçlu olduğunu iddia ettiği kişiye ödeme emri gönderebilir. Bu ödeme emrinin içerisinde faizde olabilir. Faiz bu noktada borcun feri niteliğindedir. Borca itiraz edebilen borçlu konumuna düşmüş kişi aynı zamanda borcun fer-i niteliğinde olan faize de itiraz edebilir. Hem borca hem de faize karşı itiraz gerçekleştirilebileceği gibi sadece faize itirazda olabilir. Faizin doğru hesaplanmadığı ya da faiz uygulanılmaması gerektiği gerekçeleriyle faize itiraz edilebilir. Borca itiraz edilmesi ödeme emrindeki faize de itiraz edildiği manasına gelmez. Borçlu olduğu iddia edilen kişinin borçla beraber faize de itiraz etmesi gerekir. İtiraz edilmediği durumda asıl borca itiraz edilip borca karşı takip durdurulsa da ödeme emrindeki faiz miktarı kesinleşecektir.
