Nafaka, bilindiği gibi boşanma davalarında maddi olarak zorluğa düşen kişiye ödenen paradır. 4 çeşit nafaka türü bulunmaktadır. Bunlar Tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, katılım (iştirak) nafakası, yardım nafakasıdır. Sayılan ilk üç nafaka türü boşanma davası ve evlilikle ilgili olup yardım nafakası ise taraf altsoy – üstsoy veya kardeşler ile ilgilidir. Biz bu makalemizde Tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, katılım (iştirak) nafakası hakkında bilgilendirme yapacağız.
1- Tedbir Nafakası
Tedbir nafakası sadece boşanma davası devam ederken istenilen bir nafaka çeşididir. Hâkim; çiftin mal varlıkları ve ekonomik güçlerini araştırdıktan sonra karar verir. Maddi olarak güçsüzlüğe düşen tarafa tedbir nafakasının ödenmesinin sonucuna varır. Davanın kimin açtığı veya kusuruna bakılmadan, dava sürerken hükmedilen nafaka türüdür. Bununla beraber tedbir nafakasına karar verilirken tarafların maddi durumları göz önünde bulundurulur. Bilinenin aksine mahkeme Kadın-erkek olarak bir ayrım yapmaksızın, nafakaya ihtiyaç duyan tarafa onun lehine olacak şekilde nafakanın ödenmesine karar verir. Davanın açıldığı tarihten davaya ilişkin kararın kesinleşmesine kadar tedbir nafakası devam eder. Davanın boşanma ile sonuçlanması durumunda ise tedbir nafakası isim değiştirerek devam eder.
2- Yoksulluk Nafakası
Kanunumuza göre yoksulluk nafakası, boşanma neticesinde yoksulluğa düşen tarafa diğer eşin ödediği nafaka türüdür. Yoksulluk nafaka çeşidinde hâkim, eşlerin mal varlıklarını ve ekonomik güçlerini araştırarak karar verir. Ek olarak burada kusur durumu önem arz etmekte olup, tarafların eşit kusurlu olması veya nafaka alacaklısının hiç kusurunun olmaması gerekmektedir. Bununla beraber kişinin yoksulluk nafakasına hükmedebilmesi için talepte bulunması gerekmektedir. Zira hâkim davada yoksulluk nafakasının talebi olmadan, kendiliğinden nafakaya karar veremez. Yoksulluk nafaka talebi, boşanma davası devam ederken veya boşanma davasından ayrı olarak da ileri sürülebilir. Nafaka miktarını ödeyecek olan kişinin mal gücüne uyması lazımdır. Nafakanın ödenmesi ise mahkeme kararının kesinleşmesiyle başlar. Yoksulluk nafakasının şartları şu şekildedir.
- Yoksulluk nafakası talebinde bulunulması
- Talepte bulunan kişinin diğer eşten kusurunun daha az olması
- Talepte bulunan kişinin boşanma yüzünden yoksulluğa düşme tehlikesiyle karşılaşmış olması
- Nafakanın diğer tarafın mali gücüyle orantılı olması
- Yoksulluğa düşecek taraf erkekse kadının mali gücüne uygun nafaka ödemesi gerekmektedir.
Yoksulluk nafakasına süresiz olarak hükmedilir. Ancak nafaka alacaklısının evlenmesi veya ölmesi halinde kendiliğinden; yoksulluğun ortadan kalkması, nafaka alacaklısının evlenme olmadan fiilen evliymiş gibi bir başkasıyla yaşama ve haysiyetsiz hayat sürme gibi durumlarda mahkeme kararı ile kaldırılabilir.
3- Katılım (İştirak) Nafakası
İştirak nafakası boşanma kararı verilmiş çiftlerden, çocuğun velayetini almamış olanın, çocuğun eğitim ve bakım masraflarını karşılamasıdır. Burada esas olan konu müşterek çocuğun bakımı olduğu için çiftlerin kusur durumunun bir önemi bulunmamaktadır. Kural olarak nafaka çocuğun 18 yaşını doldurması, evlenmesi veya TMK m.12 göre mahkeme kararı ile son bulur.
Bu nafakaya ergin olmayan çocuk lehine herhangi bir talep olmasa bile hakim tarafından hükmedilebilir. Burada esas olan müşterek çocuğun bakımı olduğu için eşlerin kusur durumunun hiçbir önemi yoktur. Mahkeme tarafından daha önce tedbir nafakası adı altında ödenmesine karar verilen nafakanın boşanma ya da ayrılık kararının kesinleşmesi ile birlikte iştirak nafakası şeklinde ödenmesine karar verilebilir.
Türk Medeni Kanunu’nun 329. maddesinde iştirak nafakası talep edebilecek kişiler sıralanmıştır. Söz konusu maddede bu durum; “Küçüğe fiilen bakan ana veya baba, diğerine karşı çocuk adına nafaka davası açabilir. Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçük için gereken hâllerde nafaka davası, atanacak kayyım veya vasi tarafından da açılabilir. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük de nafaka davası açabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Nafakanın ödenmemesi durumunda ise cebri icra ile tahsili yoluna gidilebilir. Kanun koyucu nafakanın tahsilini kolaylaştırmak için bazı tedbirler ihdas etmiştir. Nafaka alacakları İcra İflas Kanunu’na göre düzenlenecek sıra cetvelinde 1. sıra alacaklar arasında sayılmıştır. Dolayısıyla nafaka borçlusunun menkul ya da gayrimenkul mallarının icra yolu ile satılması durumunda satış parasından nafaka alacağı öncelikle ödenir. Başka alacaklar için konulamamasına rağmen Nafaka alacaklarının tahsili için emekli maaşına haciz konulabilir. Nafaka alacağının tahsili için nafaka borçlusunun maaşına haciz konulması durumunda aylık nafaka miktarının tamamı maaştan kesilir. Nafaka borçlusunun maaşında önceden haciz olsa bile aylık nafaka miktarı önceki hacizlerden bağımsız olarak maaştan kesilir. Nafaka borçlusu, aylık nafaka bedelini ödememesi durumunda nafaka alacaklısının şikayeti üzerine diğer şartların da mevcut olması durumunda İcra İflas Kanunu’nun 344. maddesine göre 3 aya kadar tazyik hapsine mahkum edilecektir.
